مِلاک و مِعیار انسان صالح و فاسد چیست؟

انسان صالح کسی است که اهل مشورت است و کارهایش را بنابر مشورت انجام می دهد، و بنابر اطمینانی که به خود دارد حاضر می شود از خود بیرون آید و اوضاع و عملکرد و سرنوشت خود را در معرض شوری و حکمیت و محکمه قرار دهد. در مقابل انسان فاسد کسی است که اهل مشورت نیست و خودسرانه و بعضا دزدکی کارهایش را انجام می دهد؛ و بنابر ماهیت غلطش (که خود هم بدان واقف است) حاضر نمی شود از دایرۀ خویش خارج گردد و اوضاع و عملکرد و سرنوشت خود را در معرض شوری و حکمیت  و محکمه قرار دهد، زیرا می داند که بازنده است و توان تغییر خود را هم ندارد. و اما انسان توبه کار کسی است که می تواند تصمیم بگیرد و از خودش بیرون آید و اوضاع و عملکرد و سرنوشت خود را به شوری و حکمیت و محکمه بسپارد. لازم به ذکر است که مشورت قبل از انجام دادن کارهاست، لکن حکمیت هیئتی انتخابی برای حل و فصل امور و جهت صلح و مصالحه است. و محکمه هم یک نهاد صالحه است که برای تعامل بر اساس قوانین بوجود می آید و ممکن است کارش منتهی به صدور احکام شود. بدیهی است که در میدان صلاح و فساد و همچنین تغییر و تحول و توبه کاری درجاتی وجود دارد، درجاتی که نقشی تعیین کننده در سرنوشت و عاقبت یک فرد دارند.