فرق عبادات عرفی با عبادات توحیدی

از نظر موحدین آزادیخواه (که مُلهِم و مأخوذ از آیات قرآن است) چند فرق و تفاوت اساسی بین «عبادات عرفی - تقلیدی» و «عبادات توحیدی - اسلامی» وجود دارد (هم در معنا و مُحتوی و هم در حجم و گسترۀ آنها)، و بارزترین آنها بدین قرار است: ۱- عبادات عرفی - تقلیدی از محیط انسان و خارج از ماهیت و عقلیات او سرچشمه  می گیرند، و اکثرا بنابر فشارهای خارجی (عرف اجتماعی) اِعمال می گردند، اما عبادات توحیدی - اسلامی از درون انسان و از ماهیت و تفکرات او نشأت می گیرند و بر پایۀ ایمان و اعتقاد بعمل در می آیند.

۲- در عبادات عرفی - تقلیدی اصل بر رفع تکلیف بوده و اجباری هستند، و بر طرف کردن فشارهای خانوادگی و اجتماعی هدف اساسی آنها محسوب می شود. و همین است که برگزار کنندگان این نوع عبادات موظف بدنبال کردن چیزی و اهدافی نمی شوند (عبادات بلا هدف!)، و از این جهت این نوع عبادات اکثرا بر دوش افراد انجام دهنده سنگینی می کنند. اما عبادات توحیدی که محض رضای اللّه و بنابر اصل تدیُّن توحیدی و ایمان و عقیدۀ اسلامی اداء می شوند، زمینه های اطاعت از خالق عالم و مقدمات اجرای قوانین و ارزشهای توحیدی بحساب می آیند. و روی این درک و تلقی، اثر عبادات پیگیری شده و بعد از انجام دادنشان اهدافِ عبادات دنبال می گردد.

۳- عبادات عرفی - تقلیدی بنابر آباء و اجدادی بودن (و عادت شدنشان) کمتر درک و فهم می شوند، اما عبادات توحیدی از ایمان و اعتقاد انتخابی و از علم و اهداف مشخص و از ضرورتها و انجام وظیفه مایه می گیرند. اینست که عبادات موجود و رایج در میان مسلمین (بنابر عرفی بودن و تقلیدی بودنشان) کمتر مؤثر و انسان ساز و تربیت کننده می شوند، و لذا اکثرا به مثابۀ تکلیفاتی اجباری و طاقت فرسا و احیانا مانع زندگی و لذات دنیوی نگریسته می شوند؛ و بهمین خاطر رو به سردی نهاده اند.

۴- در میدان عبادات عرفی - تقلیدی اصل بر کثرت و حجم آنهاست، و در همان حال موارد و گسترۀ آنها بسیار محدود و مختصر می باشد (نماز، روزه، حج، زکات، و چند مورد دیگر). لکن در رابطه با عبادات توحیدی - اسلامی عکس آن صدق می کند؛ بدین معنا که: در این نوع عبادات اصل بر کیفیت و اثرگذاری است (نه حجم و کمیتی بلا اثر)، و  همچنین تمام ابعاد و جوانب زندگی را فرا می گیرند و شامل تمام آیات قرآن می شوند. برای مثال (علاوه بر عبادات مرسوم)، تفکر و تعقل، تفریحات معقول، ازدواج و بچه داری، سعی و تلاش حلال، ساز و آواز معنادار، تعاون و همکاری، بهداشت و نظافت و..... جزو پهنۀ عبادات توحیدی - اسلامی بحساب می آیند.