بسم الله الرحمن الرحیم

تَــــــــوحید؛ مَـدار حُکـم و قَضـاوت

وَأَنِ احْكُم بَيْنَهُم بِمَا أَنــــزَلَ اللّهُ وَ لاَ تَتَّبِعْ أَهْوَاءهُمْ وَ احْذَرْهُمْ أَن يَفْتِنُوكَ عَن بَعْضِ مَا أَنــــزَلَ اللّهُ إِلَيْكَ (مائده -۴٩): «اى محمد؛ بر اساس مَا أَنزَلَ اللّه (آنچه از طرف الله نازل می شود) در بین آنها حُکم و قضاوت کن، و از هوى و نفسانیات آنها تبعيت و پیروی مکن، و نسبت به کسانی که در پى انحراف و انصراف تو از بعضى از مَا أَنزَلَ اللّه هستند هوشيار و بیدار باش». اين آيهٴ مبين و هــدایت کننده، صراط مستقيم توحيد و روش هدايت يافتگان را مشخص و اعــلام می دارد، و نسبت به اطاعت از اصول و موازينى که «مَا أَنزَلَ اللّه» و حدود الله محسوب می شوند، و نيز عدم تبعيت و دنباله روى از هوای اهل فسق و انحراف تاکيد می ورزد. بنابراین، نکتهٴ اساسی در اين آيۀ بزرگ، تعيين حد فاصل «استبداد و خودسرى» و «ناتوانی و بی ارادگى» است، و آنهم عبارتست از تَقيُّد و التزام به «مَا أَنزَلَ اللّه» و آيات قرآن. و اين ملاک و معیار، حد فاصل استبداد و خودسرى و تبعيت از هواى خويش، و یا دنباله روى از هوى و نفسانيت ديگران است. البته قرآن مُنزَل دربارهٴ نحوهٴ اِعمال و اجراى «مَا أَنزَلَ اللّه»، در عين نفى تبعيت و پیروی از هواى خویش و ديگران، امر به «مشورت» میکند؛ امری که حکمت آن در سايهٴ اخـلاص و آزادگی و عملگرایی و توجه به اصولِ مواضع توحیدی می تواند ظاهر شود، و فــرق عدم تبعیت از هوی و امر به مشورت از این قرار است: امر به مشــورت براى گرفتن «رأى و نظر» است، رأى و نظری که تفاوت اساسى با تبعيت از هواى ديگران و توجه به خواهشات نفسانى و غیر معقول اطرافيان و مُتنفذين و اِمضاى شخصی گرى دارد، زیرا رأى و نظر براى حل مشکلات و «اِجرای اَحسن» آیات قرآن و تحقق اهداف «مَا أَنزَلَ اللّه» است، و طبعا ازعقل و تشخيص و فهم سازنده سرچشمه می گيرد. اما هوى و نفسانيات و شخصی گرى، از «روحيات و تمايلات» شخصى و منافع کور و آلودۀ فردی نشأت می گیرد. اينست که قـرآن حکيم امر به «مشورت» میکند (با اهل رأى و نظر)، و نسبت به تبعيت و دنباله روی از اهل هوى و نفسانيات کور و غیر معقول نهى می فرمايد. بنابراین، موحدين و پیروان خط توحيد و آزادى، بايد هميشه مواضع توحيدى را «حفظ و حفاظت» کنند و بر اساس توحید و مَا أَنزَلَ اللّه حکم و قضاوت نمایند و در «صراط مستقيم توحيد» باقى بمانند، و در همان حال که اهل مشورت و متوجه آراء و نظرات اطرافیان هستند، از تبعیت و ملاحظۀ هواها و نفسانیت و امتیاز طلبی دیگران و اطرافیان حـذر و خـودداری کنند، تا اینکه حق و حقیقت آشکار وعدالت توحیدی برپا و نظام توحیدی مستقر گردد. آری؛ توحید (مَا أَنزَلَ اللّه) مدار و میزان حکم و قضاوت مستقل و عادلانه است، و در سايهٴ استقامت و استمرار روى اين مدار و ميزان توحیدی، «حق و عدالت» میتواند جامهٴ عمل پوشد. بدیهی است که در آیات دیگر قرآن نیز روی این موضوع اساسی و مدار و میزان کردن توحید و مَا أَنزَلَ اللّه، در میدان حکم و قضـاوت، بسیار تأکید شده است، و نمونۀ این تأکیدات در سورۀ نساء آیۀ ١٠۵ چنین بیان شده است: إِنَّا أَنزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ بِمَا أَرَاكَ اللّهُ: «اى محمد؛ ما قرآن را بر پايهٴ حق و عدالت بسوى تو نازل کرديم، تا با توجه به خواست و نظر الله در بين مردم حکومت و قضاوت نمايى». بدیهی است که در این آیه، کتابِ قرآن همان مَا أَنزَلَ اللّه و قانون توحید است، که بر اساس حق و عدالت نازل شده است. و خواست و نظر الله نیز اجرای مَا أَنــزَلَ اللّه و قوانین توحیدی، جهت تحقق حق و عدالت است. علاوه بر این، در سـورۀ نســاء آیۀ ۵۸ تأکید روی مــدار و میزان تــوحید و اجرای حق و عــدالت چنین منعکس شده است: وَإِذَا حَكَمْتُم بَيْنَ النَّاسِ أَن تَحْكُمُواْ بِالْعَدْلِ: «وقتی که در بین مردم به حکم و قضاوت می پردازید، باید بر اساس حــق و عــدالت حکم و قضاوت نمایید». طبعا در این آیه نیز حکم به عدل، یعنی حکم بر مبنای مَا أَنـزَلَ اللّه، که مدار توحید و پایۀ عملی شدن حق و حقوق بشر است.

سازمان موحدين آزاديخواه ايران

۷ رمضــان ۱۴۲۴ - ١١ آبان ١٣٨٢