بمناسبت ولادت حضرت فاطمه معصومه (س )
اشاره
حضرت فاطمه معصومه (س ) زني دانشمند و حديث شناس بود كه در راه آموزش و نقل احاديث پيامبر و اهل بيت ايشان كوشش فراوان نمود. ايشان احاديث مستند و متواتري از پيامبر گرامي اسلام (ص ) نقل كرده و از راه نقل حديث خدمات فرهنگي و علمي گسترده اي داشته است . براي آشنايي بيشتر با جايگاه عالي اين بانوي عاليقدر و دختر شايسته و با فضيلت امام كاظم عليه السلام بمناسبت ولادت ايشان چند حديث نبوي به نقل از اين محدثه بزرگ را از نظر شما ميگذرانيم .
يك نام آسماني
حضرت فاطمه معصومه (س ) در سلسله سند حديث معراج قرار دارد. اين حديث نبوي مشهور به حديث فاطميات است چون بيشتر راويان آن فاطمه نام دارند , در اين حديث ايشان از فاطمه دختر امام صادق عليه السلام و او از فاطمه دختر امام باقر عليه السلام و او از فاطمه دختر امام سجاد عليه السلام و او از فاطمه دختر امام حسين عليه السلام و او از ام كلثوم دختر امام علي عليه السلام از قول فاطمه زهرا اسلام الله عليها , دختر پيامبر خدا صلي الله عليه وآله و سلم نقل كرده است كه آن حضرت فرمود : شنيدم پيامبر خدا(ص ) فرمود : هنگامي كه در شب معراج به آسمان بالا رفتم , وارد بهشت شدم و رو به روي قصري قرار گرفتم (كه ) بر سردر قصر پرده اي قرار داشت , سرم را بلند كردم و ديدم بر روي در نوشته است : لااله الاالله , محمد رسول الله , علي ولي القوم . خدايي جز الله نيست محمد پيامبر خداست و علي ولي مردم است , و بر روي پرده نيز نوشته شده بود : بخ بخ من مثل شيعه علي , به به ; آفرين و خوشا بر شيعه علي ! وارد آن قصر شدم قصر ديگري بود و بر روي در نوشته بود : محمد رسول الله علي وصي المصطفي , محمد فرستاده خدا و علي وصي مصطفي است و برپرده هم نگاشته شده بود : بشر شيعه علي بطيب المولد : بشارت باد بر شيعه علي به پاكي مولد! ,
وارد آن قصر شدم , در آن قصر ديگري مشاهده نمودم بر پرده در آن قصر نوشته بود : شيعه علي هم الفائزون ! شيعه علي رستگارانند! از جبرئيل پرسيدم اين قصر مال كيست گفت : براي پسر عمويت و وصي ات علي بن ابي طالب عليه السلام (1 ) . در اين حديث شريف نبوي , سه بار تعبير مقدس « شيعه علي » وجود دارد و اين روشن مي نمايد كه نام شيعه علي در آسمان ها به نگارش درآمده و اين نام بزرگ يك نام عرشي الهي است و خداي متعال شيعه علي را ستوده است . براساس اين حديث آسماني نام شيعه در صدر اسلام در زمان حيات پيامبر بزرگ اسلام در همين مفهوم و معناي اصطلاحي امروز آن يعني پيروان امام علي عليه السلام به كار رفته است پس نام مذهب شيعه همچون عقايد آن , آسماني و الهي است و منشا و مبدا آن گفتار پيامبر گرامي اسلام است و شيعه همان جريان اصلي اسلام و اسلام راستين و اسلام ناب محمدي (ص ) است .
حضرت فاطمه معصومه (س ) با سلسله سند از صفيه دختر عبدالمطلب , عمه پيامبر روايت كرده كه وقتي حسين بن علي (ع ) به دنيا آمد من عهده دار نگهداري او بودم . رسول خدا فرمود : عمه جان فرزندم را به من بده !گفتم : اي رسول خدا هنوز او را نظيف و تميز نكرده ام . ايشان فرمودند : يا عمه ! انت تنظفيه ان الله تبارك و تعالي قدر نظفه و طهره ! عمه جان , تو مي خواهي او را تميز گرداني خداي تبارك و تعالي او را تميز و پاك گردانيده است . (2 )
حب اهل بيت و فضيلت مرگ
حديثي در حاشيه در ضريح در پايين پاي حضرت معصومه سلام الله عليها نوشته شده است , اين حديث شريف نبوي در فضيلت و اجر مردن با دوستي و محبت اهل بيت عصمت و طهارت است . مرحوم آيت الله العظمي مرعشي نجفي با سلسله سند از حضرت معصومه (س ) نقل كرده كه پيامبر خدا فرمود : الا من مات علي حب آل محمد مات شهيدا. آگاه باشيد! كسي كه بر دوستي آل محمد(ص ) , بميرد شهيد مرده است . آري , دوستي و محبت واقعي اهل بيت كه با پيروي عملي از آنان همراه باشد شهيد پرور است و انسان را شهادت طلب بار مي آورد و چنين انساني اگر در بستر هم از دنيا برود شهيد از دنيا رفته است .
غدير و منزلت
در حديث فاطميات ديگر , حضرت فاطمه معصومه (س ) از فاطمه دختر امام صادق عليه السلام از فاطمه دختر امام باقر(ع ) از فاطمه دختر امام سجاد(ع ) از فاطمه دختر امام حسين (ع ) از ام كلثوم دختر امام علي (ع ) از فاطمه دختر پيامبر خدا(ص ) آورده كه آن حضرت فرمود : انسيتم قول رسول الله (ص ) يوم غدير خم من كنت مولاه فعلي مولاه وقوله انت مني بمنزله هارون من موسي
آيا سخن رسول خدا(ص ) را روز غدير خم كه فرمود : هر كس من مولاي اويم پس علي مولاي اوست , و سخن او خطاب به علي كه فرمود : منزلت تو نسبت به من همچون هارون نسبت به موسي است , فراموش نموده ايد !!(3 ) .
اين حديث يك حديث مسلسل فاطمي است كه هر يك از فاطمه ها از عمه اش روايت نموده و در واقع در اين روايت هر يك از پنج دختر برادر حديث را از عمه خود نقل كرده اند. طبق اين حديث حضرت فاطمه زهرا(س ) براي هدايت مردم و پيشگيري از انحراف آنان سخنان پدر خويش پيامبر خدا(ص ) را به ياد مسلمانان آورده و آنان را از غفلت و نسيان خارج نموده اند هر يك از دو حديث نبوي و غدير و منزلت دليل روشني بر امامت و ولايت علي بن ابي طالب عليه السلام است و لزوم اطاعت و پيروي كامل از ايشان را آشكار مي نمايد و حضرت فاطمه زهرا(س ) در مقام دفاع از امام و ولايت علي بن ابي طالب (ع ) , مسلمانان را به فراموشي احاديث غدير و منزلت سرزنش نموده است .
والسلام علي من يخدم الحق لذات الحق
ث دكتر محمد رضا جواهري
عضو هيئت علمي دانشگاه فردوسي مشهد
پانوشت ها :
1 ـ بحارالانوار , شيخ محمد باقر مجلسي , ج 68 , ص 76 و ص 77
2 ـ اماني شيخ طوسي ص 802
3 ـ الغدير , علامه اميني , ج 1 , ص 197
حديث غدير يك حديث مسلسل فاطمي است كه هر يك از فاطمه ها از عمه اش روايت نموده و در واقع در اين روايت هر يك از پنج دختر برادر , حديث را از عمه خود نقل كرده اند

فاطمه معصومه بانويي از تبار زهرا(س )
اشاره :
نام شريف آن بزرگوار « فاطمه » و القاب ايشان « معصومه » , « كريمه اهل بيت » , « ستي » و « فاطمه كبري » است . پدرش حضرت موسي بن جعفر(ع ) و مادرش نجمه خاتون بوده و خواهر تني امام رضا (ع ) مي باشد. بنا به روايت مشهور طلوع خورشيد وجود آن حضرت اول ذيقعده سال 173 هـ ـ ق در مدينه به دنيا آمد و در سن 28 سالگي در روز دهم يا دوازدهم ربيع الثاني سال 201 هـ ق در شهر قم از دنيا رفت .
غروب آفتاب
در سال 201 هـ ق يك سال پس از سفر تبعيد گونه امام رضا(ع ) به شهر « مرو » حضرت فاطمه معصومه (س ) براي زيارت برادر و تجديد همراه عده اي از برادران خود راهي ديار غربت شد. در طول راه به شهر ساوه رسيدند. ولي در آنجا عده اي از مخالفين اهل بيت با همراهان حضرت به جنگ پرداختند و عده اي را نيز به شهادت رساندند.
حضرت معصومه (س ) در حاليكه از غم و حزن بسيار بيمار بود با احساس ناامني در شهر ساوه فرمود : « مرا به شهر قم ببريد , زيرا از پدرم شنيدم كه فرمود : شهر قم مركز شيعيان ما مي باشد » پس به قم رفتند. و بعد هفده روز , زندگي آن كوكبه ولايت افول نمود.
فضائل و مناقب
شرافت خانوادگي
يكي از عاليترين فضائل آن حضرت انتساب ايشان به بيت وحي و رسالت و امامت است . او « بنت رسول الله » , « بنت ولي الله » , « اخت ولي الله » و « عمه ولي الله » مي باشد. زندگي در جوار امامان معصومي همچون « موسي بن جعفر(ع ) » و « علي بن موسي الرضا » و بهره مند بودن از تعاليم آن رهبران , خود سرچشمه ساير فضائل و كمالات معنوي آن بزرگوار مي باشد. بنابراين مي توان آن حضرت را الگو و نموداري از فضائل اهل بيت (عليهم السلام ) دانست .
عبادت
يكي از برجسته ترين نمونه هاي عبادت و بندگي خدا از خاندان ولايت و امامت , كريمه اهل بيت , فاطمه معصومه (س ) است . عبادت و شب زنده داري هفده روزه اش در واپسين روزهاي عمر شريفش , گوشه اي از يك عمر عبوديت و خضوع و خشوع آن بنده صالح خداست .
آن بزرگوار روزهاي پاياني عمر پربركت خويش را در بيت النور1 به عبادت گذرانيد . اين مكان اكنون الهام بخش بندگان عاشق است .
عصمت
گر چه مقام عصمت از گناه و مصون بودن از لغزشها , مقامي است خاص انبيا عظام و اوصيا آنان , ولي بودند كساني كه به دليل طاعت و بندگي مخلصانه پروردگار و پيروي كامل از رهروان راه پاكي و وارستگي , به درجه اي از تقوا و طهارت روحي و به درجه عصمت رسيدند.
فاطمه معصوم (س ) كه خود پرورش يافته مكتب ائمه طاهرين (عليهم السلام ) است , نمونه برجسته اي از طهارت و پاكي است به گونه اي كه خاص و عام او را به عنوان « معصومه » شناخته اند و امام رضا(ع ) به ايشان لقب معصومه داده و فرموده : « من زار المعصومه بقم كمن زارني » 2 كسي كه فاطمه معصومه (س ) را در قم زيارت كند مانند آن است كه مرا زيارت كرده باشد.
علم و درايت
همانطور كه گفته شد بهره گيري از منبع چشمه علم و فضيلت حضرت معصومه (س ) از منبع كمالات معنوي پدر و برادرش او را عالمه اي فاضل ساخته و نقش والايي را در مكتب تشيع و كسب علم و حكمت علوي داشته است .
يكي از والاترين عناويني كه نشان دهنده بلنداي مرتبه علم و آشنايي با معارف اسلامي آن كريمه اهل بيت است , محدثه بودن آن حضرت مي باشد كه بزرگان اهل علم و حديث رواياتي را در كتابهاي خود نقل كرده اند.
از عظمت و درايت حضرت معصومه (س ) همين بس كه : « امام كاظم (ع ) در مسافرت بود كه جمعي از شيعيانش براي پرسش چند سئوال به خانه آن حضرت در مدينه آمدند , چون آن حضرت نبودند , سئوالهاي خود را در كاغذي نوشته و به خانه حضرت در مدينه آمدند , چون آن حضرت نبودند , سئوالهاي خود را در كاغذي نوشته و به افراد خانواده آن حضرت تحويل دادند. فرداي آن روز براي خداحافظي آمدند و ديدند حضرت معصومه (س ) با اين كه در آن وقت خردسال بود. پاسخ سئوالهاي آنها را نوشته است و به آنها تحويل داد. آنها پاسخ را گرفتند و عازم وطن خويش شدند در راه با امام كاظم (ع ) روبرو شدند. و ماجرا را به عرض رساندند. امام (ع ) وقتي كه آن جوابها و نامه را ملاحظه كرد , جوابها را صحيح دانست و سه بار فرمود :
« فداها ابوها , پدرش به فدايش » 3
كرامت و شفاعت
از دير زمان آستان قدس معصومي و تربت مطهره آن بزرگوار , منشا هزاران كرامت و عنايت رباني بوده و چه قلب هاي نااميدي كه سرشار از اميد به فضل و كرم الهي و چه دستهاي تهي كه سرشار از رحمت الهي گشته اند.
مقام شفاعت و داشتن حق شفاعت مرتبه عالي اي است . از جمله كساني كه به شفيعه بودنش در روايات و آثار ديني تصريح شده , حضرت فاطمه معصومه (س ) است . امام صادق (ع ) مي فرمايد : « به شفاعت او همه شيعيانم وارد بهشت خواهند شد . » 4
محدث قمي مي نويسد5 : از امام صادق (ع ) روايت است كه مي فرمايد : « ... به درستي كه حرم من و اولاد بعد از من قم است . آگاه باش بدرستي كه قم كوفه صغيره است و همانا از براي بهشت هشت در است . سه در آنهابه سوي قم است و وفات مي كند خانمي كه از اولاد من باشد و نام او فاطمه دختر موسي (ع ) است كه داخل مي شوند به سبب شفاعت او شيعه من و جميع ايشان در بهشت » .
در زيارت نامه آن حضرت نيز مي خوانيم و تمنا مي كنيم كه : « يا فاطمه اشفعي لي في الجنه » .
ليلا ذوالفقاري ـ كارشناس ارشد علوم قرآني
1 ـ بيت النور مكاني از منزل شخصي موسي بن الخزرج كه حضرت معصومه (س ) پس از ورود به قم وارد شد و در آنجا به عبادت پرداخت . هم اكنون در ميدان مير , خيابان چهار راه مردان و در كنار مدرسه ستيه قم است .
2 ـ ناسخ التواريخ , جلد 7 , ص 337 به نقل از فروغي از كوثر
3 ـ سفينه البحار , ج 2 , ص 376
4 ـ منتهي الا مال ج 2 بخش احوالات حضرت معصومه (س ) ـ بحار الا نوار , ج 6 ص .213
5 ـ كشف اللنالي به نقل از چشمه جوشان محمدي اشتهادري