مِلاک و مِعیار انسان صالح و فاسد؟!

انسان صالح کسی است که اهل شوری و مشورَت است و کارهایش را بر این اساس انجام می دهد، و با توجه به اطمینانی که به خود دارد حاضر می شود از خودش بیرون آید و اوضاع و اَعمال خویش را در معرض شوری و مشورَت و بل حَکمیّت قرار دهد. در مقابل انسان فاسد کسی است که اهل شوری و مشورت نیست و خودسرانه و بعضا دزدکی کارهایش را انجام می دهد؛ و بنابر ماهیت غلطش (که خودش هم بدان واقف است) حاضر نمی شود از دایرۀ خویش خارج گردد و اوضاع و اَعمالش را در معرض شوری و مشورت و خاصتا حکمیت قرار دهد، زیرا می داند که بازنده است و توان تغییر خود را هم ندارد. و اما انسان توبه کار کسی است که می تواند تصمیم بگیرد و از خودش بیرون آید و اوضاع و اعمال خودش را به شوری و مشورَت و نیز حکمیت بسپارد. لازم به ذکر است که مشورت قبل از حرکت و انجام دادن کارهاست، لکن حکمیت هیئتی انتخابی برای حل و فصل امور و جهت رأی و نظر در مورد اطراف مناقشه و منازعه است. بدیهی است که در میدان صلاح و فساد و همچنین تغییر و تحول و توبه کاری درجاتی وجود دارد، درجاتی که نقشی تعیین کننده در سرنوشت و عاقبت یک فرد بازی می کنند.